Jesteś osobą z orzeczeniem o niepełnosprawności? Sprawdź, jakie obowiązki i uprawnienia posiadasz jako pracownik. Jesteś pracodawcą? Zapoznaj się z wytycznymi prawa pracy zanim zatrudnisz osobę niepełnosprawną.

Orzeczenie o niepełnosprawności – podstawa prawna i stopnie niepełnosprawności

Podstawę do przyznawania ulg i uprawnień, w tym w sferze zawodowej, stanowi orzeczenie o niepełnosprawności, które wydawane jest przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w oparciu o zapisy Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2021 r., poz. 573). W ramach orzeczenia określa się stopień niepełnosprawności, który może być lekki, umiarkowany i znaczny, a także ewentualny okres ważności dokumentu.

1. Osoba z lekkim stopniem niepełnosprawności posiada naruszoną sprawność organizmu, która powoduje znaczące obniżenie zdolności do wykonywania pracy lub ma ograniczenia w pełnieniu ról społecznych, które można kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub techniczne.
2. Osoba z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności posiada naruszoną sprawność organizmu, która powoduje niezdolność do pracy albo zdolność do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej czy częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.
3. Osoba ze znacznym stopniem niepełnosprawności posiada naruszoną sprawność organizmu, która powoduje niezdolność do pracy albo zdolność do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej czy częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych, bądź stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

Uprawnienia pracownika z niepełnosprawnością

Prawa osób niepełnosprawnych w pracy określa ww. wymieniona ustawa. Zgodnie z zapisami rozdziału 4., pracownik z orzeczeniem o niepełnosprawności posiada następujące uprawnienia:

• czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin na tydzień,
• w przypadku osób z niepełnosprawnością znaczną lub o umiarkowanym stopniu: czas pracy nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin na tydzień,
• brak możliwości zatrudnienia w nocy oraz w godzinach nadliczbowych (chyba, że na wniosek osoby niepełnosprawnej lub podczas badań profilaktycznych lekarz wyrazi na to zgodę),
• dodatkowa, 15-minutowa przerwa w pracy na wypoczynek lub gimnastykę usprawniającą (przerwa ta wliczana jest w całkowity czas pracy),
• dodatkowy urlop w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym (przysługuje osobie ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, po przepracowaniu 1 roku po dniu otrzymania orzeczenia o niepełnosprawności),
• zwolnienie od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia (w wymiarze 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym nie częściej niż raz w roku, albo w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy),
• możliwość otrzymania karty parkingowej (w przypadku niepełnosprawności ruchowej w stopniu umiarkowanym oraz znacznym),
• swobodny dostęp do miejsca zatrudnienia oraz stanowisko pracy przystosowane do potrzeb stopnia niepełnosprawności (poprzez m.in. likwidację barier architektonicznych czy cyfrowych).

Powyższe uprawnienia pracownicze przysługują od dnia, w którym osoba niepełnosprawna została wliczona do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych.

Obowiązki pracownika z niepełnosprawnością

Osoba niepełnosprawna w miejscu pracy posiada prawa, ale i obowiązki - jako pracownik jest zobowiązana do:

• podania pracodawcy swoich danych osobowych, w tym informacji o swoim stanie zdrowia,
• dopełnienia formalności dotyczących orzecznictwa o niepełnosprawności oraz natychmiastowego po uzyskaniu decyzji – przedstawienia pracodawcy orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność i jego stopień,
• przedłożenia pracodawcy ewentualnego przedłużenie ważności orzeczenia o niepełnosprawności i jego stopniu.

Jako osoba niepełnosprawna, masz w pracy prawo do szeregu uprawnień, z których możesz i powinieneś korzystać. Z kolei będąc pracodawcą, pamiętaj, że wychodząc naprzeciw osobom z niepełnosprawnością, musisz przygotować się na przeorganizowanie miejsca czy formy zatrudnienia, ale Tobie również przysługują szczególne uprawnienia z tego tytułu. Warto się nimi posługiwać – z korzyścią dla obu stron.